Soms gaat uitvoering van het ESC-programma sneller dan gedacht. Al voordat het trajectvoorstel officieel werd ingediend, werden Christine de Lille (Haagse Hogeschool) en Wina Smeenk (InHolland) samen benaderd door ClickNL (kennis- en innovatienetwerk van de creatieve industrie) met de vraag om te helpen met de doorontwikkeling van een gezamenlijk veiligheidsplan op bedrijventerrein Chemelot. Tenminste, zo luidde de uiteindelijke vraag, nádat de chemische bedrijven hun twijfels over een creatief designproces terzijde hadden geschoven. Een eerste fase in veilige handen van het ervaren en robuuste duo De Lille en Smeenk. “De uiteindelijk opgeleverde toolkit hebben we in overleg met de landelijke partner SafetyDelta NL zó opgezet, dat het overdraagbaar is en kan dienen als format voor andere bedrijfsterreinen in Nederland. Dat alles vergde natuurlijk veel”, legt Smeenk enthousiast uit.
“Inhoudelijk hebben we bijvoorbeeld het werk- en denkkader van ons lectoraat gekoppeld aan dat van de Haagsche Hogeschool. Ons co-designcanvas hebben we in elke fase van de het Haagse Isle En we hebben later samen nieuwe onderdelen toegevoegd.” Daarbij bleek het taalgebruik een punt van aandacht: waar design researchers spreken van een (living) lab, wordt daar in de chemische sector iets heel anders onder verstaan. Idem voor ‘experiment’. “Niets nieuws onder de zon”, aldus Smeenk. “In samenwerkingen is het de kunst om het proces zo te ontwerpen dat de opzet resoneert in de context waarbinnen je werkt. En dan moet het ook nog begrijpelijk zijn voor verschillende betrokkenen en stakeholders.”
Er waren natuurlijk ook wat hobbels in het partnerschap binnen ESC. Zo bleek het niet vanzelfsprekend dat nieuwe collega’s meteen makkelijk samen konden werken in alle fases van het project. “Je moet dus ook tijd nemen om elkaar én om de mores per hogeschool beter te leren kennen. Gelukkig schakelen Christine de Lille en ik moeiteloos. Een tweede hobbel is dat het netwerk in corona-tijd is gestart, met alle gevolgen van lockdowns, zieken en mantelzorg van dien. Ten derde moesten we leren in het netwerk op anderen te vertrouwen. Zo moest ik ook alle onderzoekers ruimte geven om in Limburg sessies te faciliteren.”
Smeenk is door deze succesvolle samenwerking nog meer doordrongen van de meerwaarde van het ESC: “We hebben in het Chemelot-project een systeem van gelaagd leren opgezet, waarin wij als ESC onderling veel van elkaar leren én waarbij Chemelot en Safety Delta Nederland ook veel te winnen hebben. Bovendien kan kennis en ervaring binnen ons netwerk samenkomen. Ook ClickNL leert van dit project. De expertise over samenwerking van diverse organisaties aan maatschappelijke verandering kan zo een boost krijgen. Dat is zeker in deze tijd een groot goed.”
Er liggen ook nog veel vraagstukken, zoals over de rol van empathie of het opbouwen van vertrouwen in netwerken. Of over de vraag hoe in het design om te gaan met machtsverschillen tussen de verschillende betrokkenen en hun organisaties, en uiteenlopende belangen. Smeenk: “Er spelen ook fundamentele vragen over de rol van de designer. Is die expert en procesleider die stakeholders bijeenzoekt en aanstuurt? Of meer facilitator van netwerken, die zelf op een gegeven moment niet meer nodig is?” Het inzetten van ESC is ook uitdagend voor de maatschappelijke partners: “Designers leren stakeholders bijvoorbeeld om eerder met een interventie te gaan werken, via onder andere prototyping of experimenten in fieldlabs, om zo gericht te leren in de praktijk.”
De inzet van de lectoren bij ESC is groot, terwijl het eigen lectoraat ook gewoon doordraait. “Als voorzitter heb ik er samen met Christine de Lille dit jaar relatief veel tijd aan besteed. We zijn begonnen met een groep van zeven lectoren en een klein programmateam daarbij. Nu we iets verder zijn, betrekken we drie nieuwe medewerkers die als impactmaker bij ESC aan de slag gaan en wordt ESC steeds meer door de héle groep lectoren en het bijbehorende team gedragen. Het is belangrijk om snel een manier te vinden waarbij de lectoraten het ESC voedt én vice versa. Dan ontstaat meerwaarde.”
De slagkracht neemt nu al toe. “We krijgen langzaam vat op ons gezamenlijk netwerk, zicht op samenwerking met onze partners en er ontstaan nu ook meer gezamenlijke projecten. Inmiddels worden we als expertisenetwerk ook steeds vaker benaderd voor samenwerkingen binnen allerlei maatschappelijke programma’s. Zo krijgen we steeds meer smoel en kunnen we ook steeds meer impact creëren.” De eerste stappen zijn wat dat betreft veelbelovend; de ESC-aanpak op Chemelot krijgt navolging. SafetyDeltaNL heeft onlangs gevraagd of ESC via fundamentals nog 50 stuks van de ontwikkelde toolkit systemische veiligheidsdialogen wil leveren aan haar landelijke netwerk.
