Hannah Arendt herinnert ons eraan dat het leven niet volledig beheersbaar is, maar onze actieve betrokkenheid en reflectie kunnen betekenisvolle veranderingen teweegbrengen. Vanuit het systemisch perspectief is de wereld slechts beperkt maakbaar en toch kunnen wij samen creëren. Het concept van ‘intentie’ speelt een cruciale rol binnen deze benadering. We staan in dienst van het leven – van al het leven – en daarbij hoort ook het erkennen van de eindigheid en het natuurlijke proces van (af)sterven. Soms moet je weten wanneer je iets moet laten.
Bij het kijken naar de wereld kun je verschillende perspectieven innemen, bijvoorbeeld mechanisch, wetenschappelijk, psychologisch/relationeel, systemisch of spiritueel. Elk van deze perspectieven biedt een unieke lens waardoor we de complexiteit van onze omgeving kunnen begrijpen. Zeker de laatste drie vereisen meer dan alleen analytische benadering; we dienen te ervaren, voelen en toeval en intuïtie toe te laten.
Guido Stompff en Jürg Thölke bouwen voort op een Escalator van Peter Troxler, Lector Revolutie in de Maakindustrie, die met zijn waardevolle overzicht van systeemtheorieën en eindigde bij ons beginpunt: het Systemisch werk. Wat zijn de premissen en veronderstellingen van het systemische perspectief, en hoe onderscheiden deze zich van het maakbaarheid denken?
Systemen hebben een eigen aard en dynamiek, met specifieke wetmatigheden. Onderstromen en bovenstromen. Het systemisch perspectief vraagt om een bescheiden benadering, waarin wij bewust zijn van de complexiteit en de interconnectiviteit van systemen. Hun eigen soms onnavolgbare bedoelingen. Dit perspectief roept op tot een diepere relatie met onszelf, anderen en het grotere systeem waarin we leven. Het vraagt om nederigheid, nieuwsgierigheid en respect voor de intrinsieke waarde van elk onderdeel van het systeem. Ook dat wat we liever niet willen zien.
Tastbare casussen
We zullen dit illustreren met één of twee casussen uit de zaal, om de abstracte concepten tastbaar te maken.
De dialoog openen
Na deze illustraties openen we de dialoog over wat de veronderstellingen van het systemisch perspectief kunnen betekenen voor het ontwerpen van sociale interventies. Het doel is niet om kant-en-klare oplossingen te bieden, maar om gezamenlijk tot diepgaande vragen te komen: Wat kan een ontwerper doen vanuit respect voor systemen? Welke kennis, welke instrumenten kunnen wij aandragen om vanuit systemisch perspectief respectvol te kunnen creëren?