De master Sustainable Transitions: van theorie naar praktijk met ESC

Hoe leid je professionals op die écht het verschil maken in complexe transities? De sectoroverstijgende master Sustainable Transitions is een samenwerking van 12 hogescholen en zal in het hele land worden aangeboden. Expertisenetwerk Systemisch Co-Design (ESC) werkte mee aan de ontwikkeling van deze master, waarin studenten transitievraagstukken aangaan met Systemisch Co-Design als aanpak.

Zowel de Haagse Hogeschool als Hogeschool Inholland doen mee aan de master op verschillende transitiethema’s. Hogeschool Inholland op de thema’s energie, de voedseltransitie en maatschappelijk verdienvermogen en de Haagse Hogeschool op circulariteit, energie, de eiwittransitie en onderwijs. Het programma is een ontwerp dat toonaangevende inzichten uit regeneratief onderwijs bevat en is gecentreerd rond transitiegericht onderwijs.  

We spraken met betrokken lectoren Liliya Terzieva en Wina Smeenk, die hun visie deelden op de waarde en impact van deze master. Waarom is deze master waardevol en belangrijk voor ESC? 

Een Haagse blik op transitieonderwijs 

Voor Liliya Terzieva, lector Designing Value Networks aan De Haagse Hogeschool, is het essentieel dat de master niet alleen theoretische kennis biedt, maar studenten ook voorbereidt op het werkveld. “We moeten studenten niet alleen kennis meegeven, maar hen ook leren hoe ze die kennis in hun werkveld kunnen toepassen en de uitdagingen van de praktijk kunnen navigeren.”, legt Liliya uit. Het ontwikkelen van deze skills is een essentieel onderdeel van de master.  

Het Haagse perspectief is nauw verweven met de master. Studenten werken aan casussen die direct aansluiten op de maatschappelijke vraagstukken zowel binnen als buiten de stad. De opleiding sluit aan bij de ambitie van Den Haag om uit te groeien tot een Innovatie Hub en een voorloper in de EU op het gebied van klimaatneutraliteit.  

Deze aanpak past goed binnen de bredere doelstellingen van ESC, dat zich richt op het ondersteunen van transities door middel van Systemisch Co-Design. 

Het vinden van een gedeelde focus 

Waar Liliya de nadruk legt op maatschappelijke relevantie, benadrukt Wina Smeenk, lector Societal Impact Design aan Hogeschool Inholland, het belang van samenwerking tussen hogescholen. Hoewel de ambitie om een gezamenlijke master met vier hogescholen (Inholland, De Haagse, Rotterdam en Utrecht) niet haalbaar bleek, blijven de verbindingen sterk. Smeenk benadrukt dat de samenwerking tussen de verschillende hogescholen vooral zichtbaar is in de gedeelde focus op maatschappelijke waardecreatie. 

Een passende aanpak 

Systemisch Co-Design is een sleutelmethodologie, net als de Transitiebloem-aanpak (Huntjens et al., 2024) en het Co-Design Canvas (Smeenk, 2023). Deze methodologieën helpen om complexe transities systemisch te benaderen en oplossingsrichtingen te ontwikkelen die bijdragen aan meervoudige waardecreatie. In de master komen dit soort aanpakken samen via het werk van studenten en in co-creatie met hen. 

De studenten leren niet alleen met bestaande methodologieën te werken, maar worden ook aangemoedigd om nieuwe tools te ontwikkelen. Wina voegt toe: “Ik zie dit als een belangrijke kans voor ESC om te leren van de tools die studenten tijdens hun master ontwikkelen, zéker wanneer zij deze kennis direct toepassen in hun werkpraktijk.” Liliya: “Het is ook van het grootste belang voor ons, als ESC, om samen met de studenten te onderzoeken hoe zij zichzelf framen en herdefiniëren als connectoren binnen de transitienetwerken en wat het betekent als zij optreden als ‘coalitie van de willenden en de doenden’.” 

Leren van en met studenten 

De master is ontworpen voor een diverse groep studenten—zowel recent afgestudeerden als professionals met werkervaring. Deeltijdstudenten, zoals professionals uit het werkveld, brengen hun praktijkervaring mee en gebruiken de master om hun bestaande kennis te verdiepen en toe te passen in hun werkomgeving. Deze mix van voltijd- en deeltijdstudenten zorgt voor een rijke leeromgeving, waarin kennisuitwisseling tussen verschillende groepen mogelijk wordt. “Door daarnaast de regionale specificiteit te verweven met het internationale karakter kunnen verschillende perspectieven naast elkaar worden gelegd. Zo kunnen veel inzichten en lessen worden gegenereerd.” Aldus Liliya.  

Wina deelt deze visie en verwacht dat de master vooral ook interessant zal zijn voor ‘idealistische’ studenten die zich willen inzetten voor maatschappelijke transities, zoals studenten van de opleidingen Toerisme en Business Innovation. “Deze studenten, zullen niet alleen profiteren van de inhoud van het programma, maar ook een belangrijke bijdrage leveren aan de verdere ontwikkeling van Systemisch Co-Design binnen ESC.” Stelt Wina. 

Uitdagingen en toekomstperspectieven 

Het proces van het ontwikkelen van de master was complex. “Dit kwam door de betrokkenheid van de 12 verschillende instellingen en het optreden van alle partijen als medeontwerpers en samenwerkingspartners, niet als concurrenten. De ontwikkeling is nog maar het begin, de kracht van deze cross-sectorale master, en de innovatieve onderwijsvisie die erachter zit, zal bij de implementatie blijken.” Aldus Liliya. 

Wina benadrukt ook de organisatorische uitdagingen die gepaard gaan met een samenwerking tussen hogescholen. Toch ziet ook zij volop kansen: “De uitwisseling van kennis en ervaringen tussen hogescholen blijft een belangrijke pijler voor innovatie binnen ESC.” 

Een kweekvijver voor innovatie

Kortom, de master Sustainable Transitions biedt ESC meer dan de ontwikkeling van toekomstige professionals. Het is een broedplaats voor het uitproberen en valideren van nieuwe Systemisch Co-Design tools en hun samenhang. Studenten ontwikkelen kennisproducten die direct toepasbaar zijn in hun werkpraktijk. Dat is ook precies waar ESC voor staat: samen leren door te doen.